Pilates yönteminin temeli eski Yunan felsefesinden gelen akıl ve vücut birlikteliğidir. Pilates, doğunun akıl-vücut-ruh teorilerinin batının biyomekanik, motor öğrenme ve core stabilizasyon teorileri ile birleşiminden temel almıştır. Mental çaba gerektiren, kontrollü bir hızda yapılan Pilates egzersizleri özel kasların aktivasyonu, hareketin kalitesi, kararlılık ve hareketin kontrolü üzerinde odaklanır.
Son yıllarda daha fazla olmak üzere rehabilitasyon programlarında yeralır.
Kas iskelet sisteminde oluşabilecek rahatsızlıkları önlemek veya oluşmuş rahatsızlıkları tedavi etmek ve desteklemek amacıyla uygulanır.
Joseph Pilatesin özel olarak metodu için ilkelere yazmamış olmasına rağmen, sistemin temeli olarak kabul edilen prensipleri vardır.
Joseph Pilatesin kabul ettiği gibi, vücudun, zihnin ve ruhun yapısı olarak gösterilebilir.
Vücudun duruşuna ve egzersizin doğru duruşunu ve durumunu elde etmeye konsantre olunur. Seans sırasında zihinsel konsantrasyon sağlanmaya çalışılır.
Her insanın kendi kişisel ağırlık merkezi farklı bir şekilde yapılanmıştır.Ağırlık merkezinin açık bir şekilde uzandığı yer egzersizin nasıl hissettirdiğini ve başarmanın zor veya kolay olacağını etkiler. Merkez ayrıca bütün hareketlerden ortaya çıkardığı sonsuz enerji dengesi anlamındadır.
Kontrol, yapılan hareketin uygulama düzeni olarak kabul edilir. Yüksek bir kontrol seviyesi; sıklıkla az ve daha küçük hatalar, tam hiza, daha iyi koordinasyon, daha iyi denge ve birden çok girişimden fazla egzersizi yapabilme yeteneği, daha az çaba harcama ve gereksiz kas gerginliğinden kaçınmayı getirir.
Kesinlik Pilatesi diğer birçok egzersiz sisteminden ayırdeder.Kesinlik hareketin tam olarak uygulandığı biçim olarak tanımlanır.
Hareketin kesilmeden, düzgün bir şekilde yapılması olarak tanımlanır Akıcı hareket, hareketin derin anlaşılmasını ve kas hareket ve uygun zamanlamasının kesin iş birliğini gerektirir.
Pilates egzersizleri ile kasların güçlendirilmesi, esneklik ve dayanıklılığı arttırmak, dengeyi geliştirmek, postürü geliştirmek ve düzeltmek sağlanabilir.
Doğru nefes teknikleri ile kan dolaşımı desteklenir ve böylelikle duygudurum üzerinde olumlu etkiler sağlanır.
Pilates, izometrik, eksentrik ve konsentrik kas kontraksiyonnu içeren çoklu kas sinerjilerinden oluşmaktadır. Lumbopelvik stabilizasyon, kararlılık, omurganın segmental mobilizasyonu, omuz, dirsek, kalça, diz, ayak bileği mobilizasyonu ve stabilitesi, koordinasyon ve dengenin üzerinde durmaktadır.
Tüm yaştaki bireyler için, hamilelik veya travma sonrasında, aynı zamanda elit sporcu ve dansçılarda kullanmak için modifiye edilmiştir. Rehabilitasyon programlarında başlangıç seviyesi için kuvvetlendirme amaçlı kullanılabilir.
Pilates egzersizlerinin kronik ağrısı, skolyoz tedavisi, osteoartrit (kireçlenme) tedavisi, fibromiyalji (yumuşak doku romatizması), osteoporoz (kemik erimesi) durumlarındda kullanılabilir.Hastanede yatan hastalarda mobilite, jimnastikçilerde aktivite gelişimi, esneklik gelişim üzerinde faydası olur.
Reformer pilateste farklı dirençlerde yay ve makaralar kullanılır. Met egzersizlerinde çember, top ve roller kullanılarak çalışmalar yapılır. Bireye özel planma yapılabilir. Genel olarak haftada 2-3 gün 45 dakika süreyle planlanır.